METODY OCENY STOPNIA NASILENIA INSULINOOPORNOŚCI
W ocenie stopnia nasilenia insulinooporności wykorzystywane są metody bezpośrednie (metoda klamry metabolicznej, test tolerancji insuliny, test supresji endogennej insuliny) i pośrednie (wskaźnik HOMA/HOMA-IR, wskaźnik QUICKI, współczynnik insulinemia/glikemia, wskaźnik Matsudy’ego, dożylny test tolerancji glukozy, podwójny test dożylnego obciążenia glukozą, metoda Bergmana).
W niniejszym wpisie omówimy 3 z wyżej wymienionych metod.
Najskuteczniejszą metodą oceny wrażliwości na insulinę jest metoda klamry metabolicznej, która polega na jednoczesnym podawaniu badanemu insuliny i glukozy w formie kroplówki. W tej metodzie oznaczana jest ilość glukozy, jaka musi być podana pacjentowi w trakcie trwającego 120 minut wlewu insuliny, aby utrzymać stałą wartość glikemii. Podawanie insuliny w ciągłym wlewie dożylnym blokuje wytwarzanie insuliny przez trzustkę i produkcję glukozy przez wątrobę. Im niższa dawka glukozy jest potrzebna do utrzymania prawidłowego stężenia glukozy we krwi tym większa jest insulinooporność. Metoda klamry metabolicznej uważana jest za „złoty standard” w ocenie insulinooporności, niemniej jednak jest rzadko stosowana w praktyce klinicznej z uwagi na skomplikowaną procedurę, czasochłonność oraz wysokie koszty.
W praktyce najczęściej stosuje się pośrednie metody oceny insulinooporności, które polegają na oznaczaniu stężeń glukozy oraz insuliny we krwi.
Najprostszym wskaźnikiem wykorzystywanym do orientacyjnej oceny wrażliwości na insulinę jest wskaźnik HOMA – IR (z ang. homeostatic model assessment of insulin resistance), który został opracowany w połowie lat 80 tych XX wieku przez profesora Davida R. Matthewsa oraz profesora Roberta Turnera. Autorzy wskaźnika, który jest obliczany według wzoru:
HOMA-IR = (stężenie glukozy na czczo (mmol/l) × stężenie insuliny na czczo (μj./ml))/22,5
zaproponowali to narzędzie jako uproszczoną alternatywę dla klamry metabolicznej. Z uwagi na pulsacyjne wydzielanie insuliny pomiar powinien być dokonywany 3 – 4 krotnie a następnie powinna zostać ustalona średnia wartość wskaźnika.
Należy zaznaczyć, że wskaźnik HOMA-IR nie posiada ustalonych wartości referencyjnych i nie był walidowany jako parametr kliniczny, na podstawie którego można podejmować decyzje diagnostyczne, niemniej jednak jest dość powszechnie używany przez lekarzy oraz przez dietetyków w celu oceny czy dany pacjent może mieć insulinooporność. Uzyskanie wyniku wyższego niż 2-2,5 może świadczyć o insulinooporności, im wartość wskaźnika jest wyższa tym większa jest oporność na insulinę.
W celu potwierdzenia zaburzeń gospodarki węglowodanowej stosowany jest także doustny test tolerancji glukozy (OGTT), który służy do diagnostyki stanu przedcukrzycowego oraz cukrzycy. Test polega na oznaczeniu stężenia glukozy na czczo oraz w 60 i 120 minucie po wypiciu 75 g roztworu glukozy. Dość częstą praktyką jest równoczesne oznaczenie insuliny na czczo, w 60 i 120. minucie testu, niemniej jednak podobnie jak w przypadku wskaźnika HOMA-IR aktualnie nie ma ustalonych wartości referencyjnych dla insuliny w 60. i 120. minucie, na podstawie których można diagnozować insulinooporność w oparciu o otrzymane wyniki. Niektóre opracowania wskazują, że prawidłowe wartości insuliny w teście OGTT powinny wynosić: na czczo <12 IU, w 60 minucie < 70IU (50,150 IU), w 120 minucie < 40IU (30, 60 IU).
Źródła:
- Grzesiuk W., Szydlarska D., Jóźwik K., Insulinooporność w endokrynopatiach. Praca poglądowa, Via Medica, 2008;
- Jeznach-Steinhagen A. red., „Żywienie osób z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi”, PZWL, Warszawa, 2020; 56, 73.
- Kokot I.M., Pawlik-Sobecka L., Płaczkowska S., Żółcińska-Wilczyńska M., Piwowar A. The relationship between total body fat and distribution of body fat mass and markers of insulin resistance in young women with normal weight — a pilot study. Clin Diabet 2016; 5, 2: 41–48.
- https://www.mp.pl/endokrynologia/ekspert/288739,insulinoopornosc-jako-pseudochoroba-powszechny-problem-w-gabinecie-diabetologa-i-endokrynologa