SYSTEMY MONITOROWANIA GLIKEMII – ALTERNATYWA DLA GLUKOMETRU?
Zaburzenia gospodarki węglowodanowej są powszechnie występującymi zaburzeniami metabolicznymi, charakteryzującymi się nieprawidłowym stężeniem glukozy we krwi, które często jest skorelowane z nieprawidłowym wydzielaniem, działaniem lub brakiem insuliny. Zaburzenia te mogą przybierać różne formy od umiarkowanego stopnia nietolerancji glukozy do stale podwyższonego stężenia glukozy we krwi (hiperglikemii) przyczyniającym się do rozwoju stanu przedcukrzycowego a w konsekwencji prowadzącym do cukrzycy, która według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest uznana za pierwszą niezakaźną pandemię XXI wieku.
Cukrzyca jest poważnym problemem medycznym, społecznym i ekonomicznym. Według szacunków International Diabetes Federation (IDF), organizacji patronackiej zrzeszającej ponad 230 stowarzyszeń diabetologicznych w ponad 160 krajach, w 2021 roku na świecie było 537 mln osób w wieku 20-79 lat chorujących na cukrzycę, co stanowiło blisko 7% ogólnej liczby ludności. Jednocześnie liczba osób niezdiagnozowanych została oszacowana na 240 mln (3%). Według szacunków IDF, w tym samym czasie w Polsce na cukrzycę chorowało 2,7 mln osób (7,1%) a 1,7 mln (4,5%) osób pozostawało niezdiagnozowanych. Również prognozy dotyczące zachorowalności na cukrzycę nie są optymistyczne. IDF przewiduje, że liczba osób chorujących na cukrzycę na świecie wzrośnie do 643 mln (11,3%) w 2030 roku oraz 783 mln (12,2%) w 2045 roku.
Zaburzenia gospodarki węglowodanowej w początkowym okresie nie dają wyraźnych objawów, stąd pacjenci często nie mają świadomości o istnieniu choroby. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie i podjęcie odpowiednich działań mających na celu zmianę dotychczasowego stylu życia w tym zastosowanie odpowiedniej diety, zwiększenie aktywności fizycznej a w uzasadnionych przypadkach wdrożenie farmakoterapii.
Wczesne wykrycie nieprawidłowości zapobiega niekorzystnemu rozwojowi choroby. Zarówno utrzymujące się zwiększone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia) jak i wahania stężeń są glukozy są niekorzystne dla zdrowia. W stanach hiperglikemii nasila m.in. się proces glikacji białek, który przyspiesza wystąpienie powikłań w małych i dużych naczyniach krwionośnych (mikro- oraz makroangiopatii). Z tego powodu nieleczona cukrzyca może być przyczyną wielu poważnych problemów zdrowotnych.
Wśród najczęstszych powikłań choroby wymieniana jest retinopatia cukrzycowa, która uszkadza naczynia krwionośne znajdujące się w siatkówce oka i może doprowadzić do ślepoty, zespół stopy cukrzycowej, prowadzący do amputacji oraz niewydolność nerek, której następstwem jest dializoterapia a nawet przeszczep. Nieleczona czy nieprawidłowo kontrolowana cukrzyca zwiększa również ryzyko zawału, udaru i przedwczesnego zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych.
Jednym z kluczowych elementów dietoterapii u pacjentów z cukrzycą, oprócz zmiany stylu życia jest regularne monitorowanie stężenia glukozy w celu uzyskania wyrównania metabolicznego oraz przeciwdziałania epizodom hipoglikemii i hiperglikemii.
Najczęściej wykorzystywanym narzędziem do tego celu jest glukometr, niemniej jednak od kilku lat popularność zyskują systemy monitorowania glikemii. Coraz więcej badań wykazuje, że stosowanie nowoczesnych systemów monitorowania glikemii przyczynia się do poprawy wyników klinicznych u pacjentów z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej takimi jak cukrzyca typu 1 i cukrzyca typu 2, pozwala na lepszą kontrolę glikemii, pełniejsze przestrzeganie zaleceń lekarskich i lepsze zrozumienie schematów leczenia.
Systemy do monitorowania glikemii mogą sprawdzić się jako narzędzie motywujące pacjenta do dbania o swoje zdrowie. Regularne monitorowanie glukozy i obserwacja wpływu zmian stylu życia na glikemię może pomóc pacjentowi zrozumieć związek między dietą, aktywnością fizyczną a ryzykiem wystąpienia cukrzycy. Dodatkowo, wyniki pomiarów mogą być omawiane z lekarzem oraz dietetykiem, co zapewnia pacjentowi dodatkową edukację i wiedzę na temat zarządzania swoim zdrowiem.
System pozwala na gromadzenie danych długoterminowych dotyczących stężenia glukozy. Dzięki temu pacjenci, dietetycy i lekarze mogą analizować i monitorować tendencje, zmiany i wzorce glikemii danego pacjenta w dłuższej perspektywie, które mogą być trudne do zauważenia przy użyciu tradycyjnych metod pomiaru glukozy we krwi.
Warto podkreślić, że systemy do monitorowania glukozy nie zastępują tradycyjnego pomiaru glukozy zaś otrzymywane wyniki nie mogą być podstawą diagnozowania choroby. Ponadto, systemy opierają się na odczytach glukozy z płynu śródtkankowego, co może spowodować pewne opóźnienia w porównaniu do aktualnego stężenia glukozy we krwi. Takie rozbieżności mogą być istotne w przypadku pacjentów z szybkimi i znacznymi wahaniami glukozy, na przykład w przypadku hipoglikemii.
Systemy mogą być kompatybilne z osobistymi pompami insulinowymi, co jest szczególnie istotne w przypadku pacjentów z cukrzycą typu 1. Pompa insulinowa może być odbiornikiem informacji generowanych przez system ciągłego monitorowania glikemii a także – w bardziej zaawansowanych przypadkach – działać automatycznie np. w sytuacji spadku stężenia glukozy do określonego poziomu i braku reakcji ze strony użytkownika pompa może się zatrzymać i zapobiec w ten sposób hipoglikemii u pacjenta. Równie automatycznie może następować korekta wysokiego stężenia glukozy, gdzie po uprzedniej informacji z systemu ciągłego monitorowania glukozy pompa podaje pacjentowi dodatkowe dawki insuliny. Kompatybilność systemu monitorowania glikemii z pompą insulinową powoduje, że większość obowiązków pacjenta związanych z kontrolą i leczeniem choroby jest przejęta przez w/w urządzenia a po stronie chorego pozostaje jedynie sygnalizowanie posiłków i niewielkich korekt związanych z aktywnością fizyczną. Sprzężenie osobistej pompy insulinowej z systemem ciągłego monitorowania glikemii stanowi przełom w terapii pacjentów z cukrzycą. Korzystne efekty są obserwowane nie tylko u pacjentów, którzy są zaangażowani w leczenie, ale także u osób, które mimo choroby na co dzień nie przywiązują zbyt wysokiej wagi do swojego sposobu odżywiania. Dzięki takiemu rozwiązaniu wszystkie osoby, niezależnie od stopnia wyedukowania i zaangażowania w proces leczenie mogą osiągać dosyć dobre wyrównanie metaboliczne, które chroni przed rozwojem powikłań choroby.
W przypadku młodszych pacjentów chorujących np. na cukrzycę typu 1 możliwe jest uniknięcie nocnego wybudzania w celu zbadania stężenia glukozy. Systemy umożliwiają także odczytywanie stężenia glukozy w dyskretny sposób, przez ubranie, co pozwala uniknąć naruszenia prywatności i stygmatyzacji pacjentów.
Niektóre systemy monitorowania glikemii mogą mieć ograniczoną dokładność w porównaniu z tradycyjnymi metodami laboratoryjnymi. W 2020 roku przeprowadzono badanie kliniczne, którego celem była ocena dokładności sensora FreeStyle Libre. W badaniu wzięło udział 14 osób dorosłych z cukrzycą typu 1. Wartości z sensora FreeStyle Libre były porównywane z wynikami badania glukozy w osoczu z krwi oraz wynikami z sensora CGM-RT Dexcom G5. Wyniki przeprowadzonego badania wykazały, że dokładność FreeStyle Libre jest wystarczająca przez cały okres jej użytkowania, ale jest najmniej dokładna w pierwszych i ostatnich dniach użytkowania. W związku z powyższym istnieje pewne ryzyko, że wyniki pomiarów mogą być nieprecyzyjne lub mogą wystąpić fałszywie wysokie lub fałszywie niskie, co może prowadzić do błędnej interpretacji wartości glukozy i podejmowania niewłaściwych decyzji dotyczących leczenia. Dlatego w przypadku istotnych wahań glukozy należy weryfikować dane przy użyciu tradycyjnych metod np. glukometru.
System monitorowania glukozy może być kosztowny dla pacjenta, zwłaszcza jeśli wymaga regularnego zakupu czujników i odbiornika. Cena może być szczególnie obciążająca dla pacjentów, którzy nie są objęci ubezpieczeniem zdrowotnym i nie mogą skorzystać z refundacji.
Podsumowując, stosowanie systemu monitorowania glikemii ma swoje zalety i wady zarówno zdrowotne, jak i ekonomiczne, jednak korzyści związane z monitorowaniem glikemii przeważają nad potencjalnymi wadami. Badanie i kontrola glikemii na etapie stanu przedcukrzycowego może stanowić działanie prewencyjne i obniżające ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 niemniej jednak przed podjęciem decyzji o zastosowaniu systemu ciągłego monitorowania glikemii, zalecane jest skonsultowanie się z lekarzem, aby ocenić, czy jest to odpowiednie rozwiązanie dla danego pacjenta.
Bibliografia
- Ang E., Lee Z.X., Moore S., Nana M. Flash glucose monitoring (FGM): A clinical review on glycaemic outcomes and impact on quality of life. J Diabetes Complications. 2020, 34(6):107559.
- https://www.who.int/health-topics/diabetes#tab=tab_1
- http://diabetesatlas.org
- Tsoukas M., Rutkowski J., El-Fathi A., Yale J.F., Bernier-Twardy S., Bossy A., Pytka E., Legault L., Haidar A. Accuracy of FreeStyle Libre in Adults with Type 1 Diabetes: The Effect of Sensor Age. Diabetes Technol Ther. 2020, 22(3):203-207.
- https://diabetyk24.pl/blog-section/ile-kosztuje-cgm