KILKA SŁÓW NA TEMAT MENOPAUZY…

MENOPAUZA (1)

Menopauza jest naturalnym etapem w życiu każdej kobiety. Samo słowo „menopauza” pochodzi z języka greckiego (meno – miesiąc, pausis – przerwa) i po raz pierwszy pojawiło się na początku XIX wieku we francuskiej literaturze medycznej (Terlikowski i in., 2021),

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia termin menopauza oznacza trwałe zaprzestanie miesiączkowania wynikające z wygaśnięcia folikularnej czynności jajników. Naturalna menopauza jest rozpoznawana po 12 miesiącach od daty ostatniego krwawienia miesiączkowego, pod warunkiem, że nie ma innej fizjologicznej lub patologicznej przyczyny zaprzestania miesiączkowania.

W terminologii medycznej menopauza oznacza ostatnią miesiączkę, jednak powszechnie termin ten jest stosowany naprzemiennie z takimi określeniami jak okres przekwitania czy klimakterium.

Menopauza nie jest chorobą, lecz naturalnym okresem w życiu każdej kobiety, związanym ze starzeniem się organizmu, w którym następuje stopniowe wygaszanie funkcji hormonalnej jajników. Innymi słowy, menopauza to utrata zdolności rozrodczych kobiety i brak możliwości zajścia w ciążę.

Menopauza zazwyczaj występuje pomiędzy 45 a 55 rokiem życia, zaś średni wiek, w którym rozpoczyna się ona u polskich kobiet to 51 lat (Kaczmarek, 2007). Wiek, w którym u kobiet pojawia się menopauza jest różny w poszczególnych częściach świata –  w USA wynosi 49,1 lat, w Azji – 48,8 lat, w Europie – 50,5 lat, w Australii jest to 51,3 lat ((Dunneram i in., 2019). Najwcześniej menopauzy doświadczają kobiety z krajów Ameryki Łacińskiej (47,2 lat) oraz z krajów Bliskiego Wschodu (47,4 lat).

U niektórych kobiet objawy okołomenopauzalne mogą wystąpić już po 20 roku życia, u części kobiet – w okolicach 50-tych urodzin, zaś w nielicznych przypadkach nawet po 60-tym roku życia.

O przedwczesnej menopauzie można mówić wtedy, gdy krwawienie miesiączkowe ustaje przed 40 rokiem życia, o wczesnej – gdy koniec miesiączkowania ma miejsce między 40 a 45 rokiem życia, zaś o późnej menopauzie gdy miesiączka ustaje po 55 roku życia. Zmiany endokrynologiczne charakterystyczne dla okresu okołomenopauzalnego zaczynają się w wieku około 45 lat (Gold, 2012).

Na wiek wystąpienia menopauzy mają wpływ czynniki genetyczne oraz środowiskowe, wśród których należy wymienić styl życia, sposób odżywiania, aktywność fizyczną, odporność i umiejętność radzenia sobie ze stresem, ekspozycję na toksyny, stosowanie używek (papierosy, alkohol). Nie bez znaczenia jest rodzaj spożywanej żywności – według badania obserwacyjnego przeprowadzonego przez Dunneram i wsp. (2018) na grupie 914 kobiet, wysokie spożycie tłustych ryb i świeżych roślin strączkowych było związane z opóźnieniem wystąpienia naturalnej menopauzy. Z kolei konsumpcja rafinowanego makaronu i białego ryżu powodowała wcześniejszą menopauzę. Również występujące zaburzenia metaboliczne, takie jak cukrzyca, mogą mieć wpływ na przedwczesne wygasanie funkcji jajnikowych i przedwczesną menopauzę (Sekhar i in., 2015).

Okres menopauzy możemy podzielić na kilka etapów: premenopauzę (w tym perimenopauzę), właściwą menopauzę i okres pomenopauzalny (Brończyk – Puzoń i in., 2016).

Premenopauza jest okresem, który rozpoczyna się na kilka lat przed menopauzą i trwa do roku po jej wystąpieniu. Znaczna część kobiet już po 40 roku życia zaczyna odczuwać pierwsze zmiany zachodzące w organizmie związane z okresem przekwitania. W czasie premenopauzy mogą pojawić się uderzenia gorąca, przedłużające się, obfite krwawienia i/lub skrócone cykle miesiączkowe, które coraz częściej przebiegają bez owulacji. Poziom hormonów żeńskich (estrogenów i progesteronu) ulega obniżeniu zaś stężenia hormonów: folikulotropowego (FSH) i hormonu luteinizującego (LH) wzrasta, co następuje (średnio) odpowiednio 6 i 4 lat przed wystąpieniem menopauzy (Perytyński i Stachowiak, 2006). Dodatkowo autorzy podają, że w okresie premenopauzy w jajnikach dosyć szybko spada liczba pęcherzyków Graafa oraz zanika wrażliwość jajników na stymulację przysadkową, prowadząc tym samym do wygasania czynności hormonalnej jajników. Proces ten występuje u kobiet najczęściej w wieku 42–47 lat, zanim jeszcze pojawią się pierwsze zaburzenia miesiączkowania.

W ramach premenopauzy wyróżnia się perimenopauzę (etap przejściowy), który obejmuje ostatnie 3 – 4 lata premenopauzy i pierwszy rok po ostatniej miesiączce. W tym okresie stopniowo pojawiają się zmiany endokrynologiczne, biologiczne oraz kliniczne. Perimenopauzę można podzielić na trzy fazy: wczesną, środkową oraz późną. W fazie wczesnej zachodzą zmiany neurohormonalne prowadzące do zaburzeń osi podwzgórze –  przysadka mózgowa –  jajniki, których następstwem są cykle bezowulacyjne. W fazach środkowej oraz późnej perimenopauzy krwawienia miesiączkowe przestają być regularne –  odstępy pomiędzy miesiączkami ulegają wydłużeniu bądź skróceniu. W związku z  występującymi znacznymi wahaniami stężenia hormonów objawy stają się w tym czasie bardziej dokuczliwe. Wśród głównych objawów w tym okresie należy wymienić zawroty głowy, dzienne i nocne poty, kołatanie serca i objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego, takie jak utrata pamięci, niskie poczucie własnej wartości, utrata pewności siebie, trudności w podejmowaniu decyzji, zanik libido czy zmniejszone wydzielanie śluzu szyjkowego (Czekanowski, 2003).

Menopauza właściwa rozumiana jest wówczas, gdy mija rok od wystąpienia ostatniej miesiączki. Data ta nie jest tożsama z zakończeniem występowania objawów menopauzalnych – niektóre z nich mogą występować jeszcze przez kilka lat po zakończeniu miesiączkowania.

Kolejnym etapem jest okres postmenopauzalny, w którym krwawienia miesięczne już się nie pojawiają. W tym okresie czynność hormonalna jajników jest marginalna, spada produkcja estrogenów – po menopauzie głównym źródłem tych żeńskich hormonów jest m.in. tkanka tłuszczowa, wątroba, skóra, czy też niektóre jądra podwzgórza.

Całkowity okres okołomenopauzalny może trwać od około 4 do 10 a nawet 15 lat. Przeprowadzone przez Avis i wsp. badanie (2015) o charakterze obserwacyjnym w okresie od lutego 1996 roku do kwietnia 2013 roku wśród 1449 kobiet z częstymi objawami menopauzalnymi wykazały, że średni czas występowania objawów wynosi 7,4 roku. Wśród 881 kobiet, które doświadczyły obserwowalnego FMP (z ang. final menstrual period – ostatnia miesiączka), mediana trwałości po FMP wynosiła 4,5 roku. Najdłuższego okresu (mediana >11,8 lat) trwania objawów naczynioruchowych (VMS – z ang. vasomotor symptoms) doświadczały kobiety, u których wspomniane objawy występowały już w okresie premenopauzalnym lub wczesnym okresie okołomenopauzalnym, najkrótszy całkowity czas trwania objawów naczynioruchowych zaobserwowany został u kobiet, u których objawy  te wystąpiły dopiero w okresie postmenopauzalnym (mediana 3,4 lat).

Najdłuższy całkowity czas trwania objawów naczynioruchowych (mediana 10,1 lat) w porównaniu z kobietami z innych grup rasowych/etnicznych obserwowany był u kobiet afroamerykańskich. Dodatkowymi czynnikami związanymi z dłuższym czasem trwania wyżej wymienionych objawów były: młodszy wiek, niższy poziom wykształcenia, większa wrażliwość na stres, silniejsze objawy depresyjne i niepokój, towarzyszące pierwszemu wystąpieniu objawów naczynioruchowych.

 

Bibliografia

  1. Avis Nancy E., Crawford S.L., Greendale G., Brombergier J.T., Everson-Rose S.A., Gold E. B., Hess R., Joffe H., Kravitz H.M., Tepper P.G., Thurston R.C., Duration of menopausal vasomotor symptoms over the menopause transition. JAMA Internal Medicine. 2015, 175 (4): 531-539.
  2. Brończyk-Puzoń A., Piecha D., Koszowska A., Nowak J., Kulik-Kupka K., Zubelewicz-Szkodzińska, Rola wybranych składników odżywczych diety u kobiet w okresie naturalnej menopauzy – przegląd piśmiennictwa. Praca poglądowa, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu. 2016, Tom 22, Nr 2, 83–88.
  3. Czekanowski R., Choroby Gruczołu Sutkowego. Menopauza. Hormonalna Terapia Zastępcza. Borgis Wydawnictwo Medyczne, 2003.
  4. Dunneram Y., Greenwood D.C., Bueley V.J., Cade J.E., Dietary intake and age at natural menopause: results from the UK Women’s. Cohort Study. Journal of Epidemiology and Community Health 72. 2018, 72(8):733-740.
  5. Gold E. B., The timing of the age at which natural menopause occurs. Obstetrics And Gynecology Clinics of North America. 2011, 38(3):425-440.
  6. Dunneram Y., Greenwood D.C., Bueley V.J., Cade J.E., Dietary intake and age at natural menopause: results from the UK Women’s. Cohort Study. Journal of Epidemiology and Community Health 72. 2018, 72(8):733-740.
  7. Perytyński T., Stachowiak G., Menopauza — fakty i kontrowersje, Endokrynologia Polska, Tom 57. 2006, 5 (57): 525–534.
  8. Sekhar T.V.D. S. Medarametla S., Rahman A., Adapa S.S., Early menopause in type 2 diabetes – a study from a South Indian tertiary care centre. Journal of Clinical and Diagnostic Research. 2015, OC08-OC10.
  9. Terlikowski S., Dobrzycka B., Łukaszuk C.R., Krajewska – Kułak E., Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk o Zdrowiu UM w Białymstoku. 2021, Tom I, 102-114.
Share on facebook
Facebook
Share on twitter
Twitter
Share on linkedin
LinkedIn
Share on pinterest
Pinterest

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *